Söz konusu İran olunca birçok kişi hep bir ön yargı ile yaklaşmıştır. “Orada Ne Yapacaksın?, Bence Gitme, Senin İçin Endişeleniyorum, Aman Dikkatli Ol, Sakın Kimseye Güvenme” en çok duyduğunuz laflar haline gelir. Hatta o kadar duyarsınız ki siz bile kararınızı sorgulamaya başlar ve endişelenirsiniz, ve belki de gitmekten vazgeçersiniz. Hakkında pek bir bilgiye sahip olmadığımız İran gerçekten gezilip görülmesi gereken bir ülke..
Bütün bu söylenenlere ve yazılanlara karşı vazgeçmedim ve yıllardır beni çeken İran’a doğru yola çıktım. İlk defa İran’a ait Mahan Air Havayolu ile bir yolculuk yapıyorum. Benim için havayolu önemlidir ama tereddütlü bindiğim uçaktan memnuniyet derecem yüksek indim. Gerçekten Türk Hava Yolları ayarında, hizmet ve yemekleri süper..
Resmi olarak adı “İran İslam Cumhuriyeti” dir. Bu isim, 1979 senesinde gerçekleşen İslam Devrimi sonrasında verilmiştir. Resmi olarak dini ise “Şii İslamiyeti” şeklinde geçer.
İran Ortadoğu’da yer alan bir şehirdir. Ülke Umman ve Fars Körfezi güneyinden, Hazar Denizi Kuzeyinden çevrelenir. Ülkemizin doğusunda yer alan İran’ın resmi dili Farsça’dır.
Bunun yanı sıra Arapça, Ermenice, Türkmence ve İran Azericesi gibi diller de konuşuluyor.
Günümüzde batılı ülkelere göre daha tutucu bir sosyal yapıya sahip olan İran’da; Arap ve Türk gibi farklı toplumların kültürel etkilerine sıklıkla rastlanır.
Yüzölçümü olarak Türkiye’den iki kat daha büyük olan ülkenin nüfusu 80,28 milyon civarındadır. Ülke nüfusunun yarısından çoğunu Farslar, kalan kısmını sırasıyla: Azeriler, Mazandariniler, Gilakiler, Kürtler, Araplar ve Türkmenler ve Ermeniler gibi diğer azınlıklar oluşturuyor. Nüfusun %98’i Müslüman olan ülkede, bu oranın %8’lik bir kısmını Sünniler, kalan %90’lık dilimi Şiiler oluşturmaktadır. .
İranın temelleri MÖ 1000’li yıllarda yaşamış Pers uygarlığına dayanır. Mezopotamya’nın en gelişmiş uygarlıklarından biri olan Persler, günümüzde İran sınırları içinde kalan birçok önemli sanat eseri ve tarihi yapı bırakmıştır.
Şah Abbas'ın görkemli başkenti İsfahan'dan Fars kültürünün kalbi Şiraz'a,İlk Perslerin başkenti Persepolis'in kalıntılarına, kutsal şehir Qum'a, İran'ın en eski köylerine, modern İran'ın hareketli kenti Tahran'dan dolambaçlı sokaklarına ve kerpiç evleri ile Yezd'e unutulmaz bir yolculuk sunuyor İran size..
Peki, iran gerçekten bu kadar endişeyi hak eden bir yer mi? Söylenildiği kadar şeriat var mı? Nasıl yaşıyorlar, neler yiyorlar, neler yasak, neler değil?
GİYİM TARZI
Neredeyse son kırk yıldır şeriat rejimiyle yönetilen İran İslam Cumhuriyetinde kadınların giyimi konusunda dikkat edilmesi gereken bazı kurallar vardır. Kadınlar, İran’da sokak, park, çarşı, lokanta, vs. gibi kamuya açık yerlerde hicaba uygun giyim tarzıyla dolaşmaktadırlar. Turistler de dahil her kadının saçlarını kapatmaları, bol giyinmeleri ve kol, bacak gibi bölümlerini örtmeleri gerekir.
İran’da devrim zamanına şahit olmuş 40 ve sonrası yaşlardaki kadınlar tamamen çarşaflı ve kapalı ve daha genç nesil ise sadece başının ortasından aşağıya sarkıtmak suretiyle yüzü ve başının yarısı açık, rengarenk çadoor giymekte. Erkekler içinde bazı giyim kuralları var. Mesela kravat takamaz, şort giyemezsiniz. Bunlara uymamanız halinde para cezası sonrasında da hapis cezasına çarptırılabilirsiniz.
Aslında böyle bir kurallar var ama bu kurallar denildiği kadar sıkı değil. Hatta kendimi o kadar hazırlamışım ki gittiğimde kıyafetlerimi abarttığımın farkına varıyorum..
İRAN HALKI
İran insanları çok misafirperverler ve çok da sevecenler. Dil konusında asla yabancılık çekmiyorsunuz. Türkçe konuştuğunuzu duyan olan birileri mutlaka yanınıza gelip size “Türk müsünüz?” diye soruyor,, sizinle sohbet ediyor ve en önemliside evlerine davet ediyor. Buna seyahat boyunca defalarca şahit oldum. Şunu tüm içtenliğimle söyleyebilirim; ben hayatımda İran kadınları kadar iyi niyetli, saf ve temiz kadınlar görmedim. İnanılmaz yardımsever ve güzel kalpliler.
ALKOL TÜKETİMİ
İran İslam Cumhuriyeti olduğu için bazı kurallar çok katı. Ancak bu yasak kararı size bunlara harfiyen uyulduğuna dair bir çağrışım yapmasın. Çünkü her yasağın bir delinişi bulunmuş ülkede. Alkol kullanmak, satmak yasak. Ancak buna karşın ülkede alkol kullanmak çokça yaygın. Yasak yollardan temin edilen alkol, ev partilerinde, arkadaş ortamlarında gizli bir şekilde tüketiliyor.
PARA BİRİMİ
İran’ın para birimi Riyal‘dir. Ancak banknotların üzerinde ‘Riyal’ yazsa da halk ağzında ‘Tümen’ diye tabir edilen riyalin bir sıfır atılmış hali kullanılır. ( Meselem, 10 riyal 1 tümen eder). Tümen, 10 Riyal anlamına gelmektedir. 1 TL = 1450 Tümen, 1 $ = 3000 Tümen, 1 £ = 4000 Tümen. Gideceğiniz zaman muhakkak riyalin Türk lirasına karşı kur farkını öğrenin. Çünkü pazarlık yapmanız gerekecektir.
KREDİ KARTI
İran’da yabancı kredi kartları ne yazık kullanılmamaktaır. Master ya da Visa Card geçmiyor. Her işleminizi nakit yapmak zorundasınız. Onların ülke içerisinde kullandıkları bir kredi kartı var halk onu kullanıyor.İran seyahatinizde yanınızda nakit götürmeniz daha sağlıklı olacaktır.
VİZE
İran, Türkiye vatandaşlarından vize talep etmiyor. Pasaportunuzu sınır polisne göstermeniz yeterlidir. 90 gün İran’da turist olarak vize muafiyeti hakkınız bulunuyor. İran’a havayolu ile geliyorsanız; pasaportunuza giriş damgası basılmıyor. Pasaportunuzda İsrail vizesi ya da damgası bulunduğu taktirde İran’a giriş izni verilmiyor. Pasaportunuzda İsrail giriş-çıkış ibaresi varsa pasaportunuzu değiştirmeniz gerekmekte.
UÇUŞ SÜRESİ
İstanbul Tahran uçuş süresi 3 saat 10 dakikadır. Şiraz İstanbul uçuş süresi ise 4 saat 10 dakikadır.
SAAT FARKI
Türkiye ile İran arasında saat farkı bulunmaktadır. İran, Türkiye’den 1,5 saat öndedir. Yani Türkiye’de saat 12:00 iken İran’da 13.30’dur.
AKARYAKIT
İran’ın ekonomisinin bel kemiği petrol ve doğalgaz. Rezerv kaynağı olan ülke, bu kaynakları ciddi yaptırımlar yüzünden dış ülkelere pazarlayamıyor.
1 depo akaryakıt, kendi araclarina 30 turk lirasina gelen 59 bin tumen, turiste ise 60 liraya denk gelen 116 tumen. Yani Türkiye’ye oranla benzin fiyatlarının kırkta biri bize ülkeyi araç kiralayarak gezmemize sebep oldu.Yani kısaca Türkiye’de bir litre benzin fiyatına, İran’da deponuzu dolduruyorsunuz.
SAĞLIK
İran’a girişlerde Türk vatandaşlarına herhangi bir aşı zorunluluğu bulunmamaktadır. İran turu boyunca gezilecek bölgeler, sıtma ve sarı humma riski taşımayan bölgelerdir. Yetkili merciler herhangi bir ilaç kullanılması konusunda tavsiyede bulunmamaktadır. Ancak kişisel olarak kullandığınız ilaçlarınızı ve reçetelerini İran gezisi boyunca yanınızda bulundurmanız önemlidir.
PRİZ
İran’da elektrik 220 volttur ve C ve F tipi üçlü yuvarlak kalın prizler kullanılmaktadır.
İRAN PAHALI MI?
Yeme içme fiyatları Türkiye ile hemen hemen aynı diyemiyorum. Porsiyonlar biraz daha büyük ve Türkiye’den daha uygun fiyatlı.
El sanatlarına gelince. El sanatları ve ünlü İran Halıları verilen emeği göz önünde bulundurunca bence oldukça uygun fiyatlı..
ULAŞIM
Şehir içi toplu taşıma otobüslerinde ön kapıdan erkekler ve orta kapıdan kadınlar biniş yapılıyor. Otobüs durakların da demirden yapılmış turnikeler var, kadınlar ve erkekler ayrı sıraya geçiyor. Otobüs içinde de kadın ve erkek bölümünü ayıran bir demir var. İran’da taksilere ise kadınlı erkekli binilebiliyor. Cuma günleri resmi tatil yani bizim pazarımız ve her yer kapalı.
SOSYAL MEDYA VE İNTERNET
İnternet aslında çok yavaş değil ama arada kısıtlanmalar yaşanıyor. Bir anda bakıyorsunuz çok iyi çalışırken bir anda internette sıkıntı yaşanabiliyor.Facebook ve Twitter gibi popüler sosyal medya siteleri ülkede yasak. Vatandaş çözümü Wibeer, Telegram ve Tango gibi sitelerde bulmuş.
VPN YETERLİ Mİ?
Hexatech VPN ile Facebook ve Youtube gibi yasaklı sitelere girebiliyorsunuz. Fakat bu sefer de yasaklı olmayan sitelerde problem yaşayabiliyorsunuz. O yüzden yasaklı olmayan sitelerde VPN’den çıkmanız gerekiyor.
KADINLAR ARAÇ KULLANIYOR MU?
Kullanıyorlar evet. Erkekler kadar yoğunlukta olmasa da İran’da kadınların araba kullanması yasak değil. Hatta gece bile araba kullanabiliyorlar.
İRAN MUTFAĞI
Fars mutfağından izler taşıyan İran, kebap çeşitleri ile dillere destan bir mutfak.
İran mutfağı, Orta Doğu’daki en lezzetli ve taze mutfaklardan biridir. Kırmızı etin sıklıkla kullanıldığı İran mutfağında tatlı ve ekşiyi bir arada tadabileceğiniz zıt lezzetler bulunur. Pirinç başta olmak üzere tahıllar, meyve ve sebze ağırlıklı bir mutfaktır. Genelde et ve sebze karışık bir şekilde güveçte pişirilir.
Bütün yemekler pilav ile sunulur. İran mutfağında çorbaları doyurucudur. Güveçlerde olduğu gibi çorbalara da sebze ile zenginleştirilir.
İran’ın geleneksel mutfağında tatlıların ana yemekler kadar pek fazla büyük bir yeri yoktur. Ancak, bazı insanlar sıradan bir tatlı olarak Halvas adlı tatlının da büyük bir hayranıdır
Salatalar, taze yeşil otlar, yoğurt ve farklı turşular da bir İran yemeğinin yanında servis edilen yiyeceklerdir.
Orta Doğu’nun geleneksel lezzetleriyle öne çıkan ülkesi İran’ın lezzetli mutfağında neler var?
1- Baghali Polo
2- Fesenjan
3- Ghormeh Sabzi
4- Tadeeg
5- Ash e Reshteh
6- Sabzi Khordan
7- Doogh
8-Zereshk Pilavı
9-Horeş Bademcan
10-Abgoosht
1- Baghali Polo
Baharat konusunda Hindistan’ı aratmayan İran yemeklerinin en sevilenlerinden biri Baghali Polo’dur. Pilavın zeytinyağıyla kavrulup pişirildikten sonra dereotu ve farklı beş çeşit baharatla harmanlanmasından oluşan yemek oldukça popüler lezzetlerden biridir.
2-Fesenjan
En ünlü ve sevilen iran khoreshtlerinden ( pilav ile beraber servis edilen sulu yemek) biridir. Ana malzemesi incecik dövülmüş ceviz, tavuk veya dana eti ve nar ekşisi olan bu yemek, etin ceviz ile uzun saatler boyunca çok kısık ateşte pişirilmesi ile hazırlanır. Bu kadar az malzeme ile hazırlanmasına rağmen, yemegin son derece zengin ve doyurucu tadı insanı şaşırtır.
3-Gohormeh Sabzi
İran mutfağının meşhur sebze yemeği.Ispanak, kişniş, maydonoz, taze çemen, taze hardal, taze soğan, pırasa, ayı sarımsağı ve iran'a özgü diğer yeşilliklerin kıyılarak et suyunda haşlanması ile elde edilen bir püredir. Kuzu eti, kurutulmuş limon ve fasulye ile birlikte pişirilir.
4-Tadeeg
Taaged, kızarmış yemekleri seven İran halkının popüler yemeklerinden biridir. Safranlı yapılan pilavın aslında dibi tutmuş halde servis edilmesinden oluşan bu lezzet, İran’da denemeniz gereken yemeklerden biridir.
5- Ash e Reshteh
Baharatlı yemeklerden bir diğeri Ash e Reshteh’dir. Bu lezzetli çorbanın içerisinde yok yok! Ispanaktan nohuta, mercimekten naneye birçok sağlıklı ve lezzetli malzemenin bulunduğu çorbadır..
6- Sabzi Khordan
Yemeklerin yanında servis edilen taze otlardan oluşan Sabzi Khordan, salata gibi dilimlenmeden büyük parçalar halinde düz bir tabakta sunulur.
7- Doogh
Geleneksel olarak, çeşitli probiyotik türleri içeren yüksek oranda fermente edilmiş yoğurtla yapılır. İran mutfağında kullanılan yoğun ekşi yoğurt ve nane ile yapılan buzla servis yapılan bir içecektir.
8-Zereshk Pilavı
En güzel İran yemeklerinden biri olan Zereshk Polo Morgh, genellikle tavuk ve domates yahnisi yanında safran ve yaban mersini ile yapılan bir pirinç yemeğidir. Kelimenin tam anlamıyla, muhteşem bir yemektir.Yemeğin üzerine ayrıca kırmızı narlar serpilerek servis edilir.
9-Horeş Bademcan
Kuzu güveci olarak da bilinen horeş bademcan, patlıcan, domates ve pilavın güveç haline getirilerek üzerine kuzu eti ilave edilmesi ile yapılıyor. Son derece lezzetli bir yöresel yemektir.
10-Abgoosht
Abgoosht, İran yahnisidir. İçinde sunulduğu geleneksel çömlekte bulunan Dizi olarak da bilinen geleneksel bir tek kaplık tencere yemeğidir. Bazıları onu "nohutla koyulaştırılmış doyurucu bir koyun eti İran çorbası" olarak tanımlar.