Amerika'nın Taçsız Kralı: Ali Ağa

Ali Timur, nam-ı diğer Ali Ağa, Osmanlı döneminde önce Diyarbakır, daha sonra Erzurum’a bağlı olan Kiğı kazasında 1880’de dünyaya gelmişti. 1910’larda pek çok Türk gibi, Ali Ağa da Michigan eyaletinin Detroit şehrine yerleşmiş, otomotiv endüstrisinde işçi olarak çalışmaya başlamıştı. Kiğı’dan ABD’ye göç eden Türkler, özellikle Detroit ve sınır komşusu Kanada’ya yerleşmişti.

Detroit’in Türk sokağı: St. Antoine

Henry Ford’un 1903’te Detroit’te kurduğu Ford Motor Company sonrasında bölgede büyüyen otomotiv sektörüyle birlikte fabrikalarda çalışmak üzere bu bölgeye göç eden Türkler, Yunanlılar, Rumlar ve Osmanlı Yahudileri adeta bir küçük Osmanlı dünyası yaratmıştı. Özellikle şehrin merkezinde ve Ford fabrikasının yakınında bulunan St. Antoine sokağı bir Türk şehri gibiydi. Hemen yanında “Greektown” diye adlandırılan Rum/Yunan mahallesi bulunuyordu. Detroit’in ilk kahvehanesi de 1924’te burada açılmıştı.

Dr. Işıl Acehan forumusa'da yazdığı makalede, 1946-1948 yıllarında Amerika’da geçirdiği zamanda Detroit’te Osmanlı döneminde ABD’ye gelmiş göçmenlerle de röportajlar gerçekleştiren Hikmet Feridun Es, Detroit’teki Türk sokağını şöyle anlatıyordu:

“St. Antoine sokağında belki Büyükada’dan ve Kurtuluş’tan daha fazla Türkçe konuşulur. Bir kahve görürsünüz ki tabelasında çaprazlama Türk-Amerikan bayrağı vardır. Biraz ilerleyiniz, İstanbul Lokantası, daha ötede Konya Kıraathanesi, Amerika’daki Türklerin Çocuk Esirgeme Kurumu ve nihayet eski Hilal-i Ahmer (Kızılay) cemiyeti. St. Antoine sokağı, bir İstanbul sokağından farklı değildir.”

1920’de Kurtuluş Savaşı sürerken Detroit’de teşkil edilen Osmanlı Kızılay Cemiyeti, 1921’de Cenevre’deki Hilal-i Ahmer kongresinde ABD’deki merkez olarak resmen tanınmıştı. 1940’larda Soğuk Savaş’tan olumsuz etkilenmek istemeyen Türkler, cemiyetin ismini “Türk Ay Cemiyeti” olarak değiştirmiş, “Kızıl”ı çıkarmıştı.